Bouwkundig detailleren voor tekenaar en ontwerper:
Rieten daken.
Voor de volgende onderwerpen ga naar:
rieten dak algemeen;
de traditionele open constructie;
de gesloten constructie ("het schroefdak");
voor- en nadelen van de verschillende constructies;
de nokafwerking;
brandveiligheid van het rieten dak;
onderhoud van rieten dak;
Rieten dak algemeen:
Sinds mensenheugenis wordt er gebruik gemaakt van riet als bedekking voor daken.Het was vroeger een zeer goedkope dakbedekking en zeer ruim voorradig, kortom een praktische oplossing om de woning te beschermen tegen invloeden van buitenaf.
Rietdekken gebeurt nog altijd volgens hetzelfde systeem, maar als gevolg van regelgeving van de overheid en het beschikbaar komen van nieuwe technieken en materialen zijn in de loop der jaren twee soorten kapconstructies ontstaan waar het riet op gedekt kan worden.
Deze twee verschillende constructies zijn:
- De traditionele open constructie, hier wordt het riet op latten gebonden;
- De gesloten constructie (het schroefdak), hier wordt het riet geschroefd op een gesloten onderconstructie.
Het maken van een goed rieten dak met een zo hoog als mogelijke potentiële levensduur vereist niet alleen kennis en vaardigheid van de rietdekker maar ook voldoende kennis van de architect,
De traditionele open constructie:
De traditionele open constructie zoals hier bedoeld is het rieten dak zoals het al eeuwen gemaakt werd/wordt. Het riet wordt op rietlatten gebonden. Vanwege de techniek van het binden moet er altijd een spouw aanwezig zijn tussen het riet en de onderconstructie. Het rietpakket doet hierdoor in de praktijk niet mee als isolerend pakket.
Aan de binnenkant zijn vanwege het "open" karakter de sporen, rietlatten, en rietlaag te zien.
Dit type dak is moeilijk tochtdicht te krijgen. Er is geen "harde" scheiding tussen binnen en buiten.
Bij brand in het rietpakket zal het vuur zich in enkele minuten door het rietpakket heen eten(omdat er lucht, en dus zuurstof, door het riet aangezogen kan worden uit de ruimte eronder). Dit vuur is door de brandweer zeer moeilijk te blussen.
Indien achteraf een hogere isolatiewaarde verlangd wordt kan het traditionele dak van binnenuit worden geïsoleerd.
Indien van binnen uit wordt geïsoleerd moet er altijd een tochtdichte dampremmende laag aan de binnenzijde worden aangebracht omdat anders grote gevaren bestaan voor inwendige condensatie en daardoor het vergaan van het rietpakket.
(Jellema 1977)
De gesloten constructie ("het schroefdak"):
Bij de gesloten constructie wordt het riet op een dichte ondergrond geschroefd, van binnenuit ziet men bij het schroefdak dan ook geen riet meer, maar hout.De dichte ondergrond kan bestaan uit houten delen of een enkele plaat (multiplex, OSB-plaat, V313 verlijmd groen spaanplaat, underlayment etc.)
van voldoende dikte i.v.m. de benodigde schroeflengte rietbevestiging , daar anders de schroeven aan de zichtzijde door de plaat steken,
en/of een van de op de markt zijnde isolatiepanelen.
De spouw tussen riet en onderconstructie ontbreekt. Het gehele rietpakket helpt mee met het vormen van een isolerend pakket. Het geheel is tochtdicht.
Er is een harde scheiding tussen binnen en buiten. Vuur in het rietpakket kan geen lucht (zuurstof) van onderen aanzuigen, het vuur smeult hierdoor meer dan dat het brandt.
Hierdoor wordt het schroefdak een relatief brandveilig dak en kent dus ook lagere tarieven voor de opstal verzekering.
Een dergelijk dak op een enkele plaat heeft een Rc waarde van ongeveer 1,5 en voldoet daarmee nog niet aan de gestelde eisen genoemd in het Bouwbesluit.
Nieuwe daken worden daarom vrijwel altijd op een voor dit doel geschikt isolatiepaneel aangebracht.
Bij elk schroefdak moet zo ver als mogelijk aan de binnenzijde van de constructie een dampdichte laag toegepast worden
Voor- en nadelen van de verschillende constructies:
Voor- en nadelen open constructies:
| Voordelen open constructie: | Nadelen open constructie: |
| Zeer beproefde methode (wordt al eeuwen zo gemaakt); | Zeer groot energieverlies boven verwarmde ruimtes (een dergelijke constructie is behoorlijk tochtig); |
| Zeer lichte constructie; | Voldoet niet aan huidige bouweisen, RC=0; |
| Optimale ventilatie zonder condensvorming. | Moeilijk verantwoord (aanvullend) te isoleren; |
| Vrijwel niet stofvrij te krijgen; | |
| Relatief brandgevaarlijk (hogere opstal- en inboedelverzekeringspremies). |
Voor- en nadelen gesloten constructies:
| Voordelen gesloten constructie: | Nadelen gesloten constructie: |
| Uitstekende isolatie-waarde mogelijk (Rc=2,5 en hoger), voldoet daardoor aan de nieuwste bouw-regelgeving; | De methode is redelijk nieuw (op underlayment 25 jaar, op isolatiepaneel 5 jaar, het is mogelijk dat later zal blijken dat de ene onderconstructie een duurzamer dak oplevert dan de andere onderconstructie); |
| Hoge brandveiligheid; | Is duurder in uitvoering (De investering wordt echter terugverdiend op een lagere energierekening en lagere verzekeringspremies, opstal en inboedel). |
| Binnenzijde afgewerkt (geen stof, geen tocht); | |
| Bij toepassing op schroef-panelen is een grote overspanning mogelijk. |
De nokafwerking:
De meest gebruikte "standaard" oplossing is een nokafwerking met halfrond rode of zwarte (duif grijze) vorstpannen. .Vaak worden in combinatie hiermee halve vorstpannen onder de eventuele dakkapellen gelegd.
nok en topgevel bij rieten dak (Jellema 1977)
Brandveiligheid van het rieten dak:
Ook voor het rieten dak is altijd gezocht naar methoden en hulpmiddelen die het dak duurzamer en brandveiliger konden maken. Tot voor kort betekende een brandveiliger dak echter altijd vooral een minder duurzaam dak. Tegenwoordig kunnen brandveilig en duurzaam wel samen gaan.Een ontwikkeling die vooral veel heeft bijgedragen tot het verkleinen van het brandgevaar is de ontwikkeling van het schroefdak. Er bevindt zich niet langer een luchtspouw (of andere open ruimte) onder het rietpakket. Hierdoor is het niet langer mogelijk dat zuurstof van binnenuit, door een vuurhaard op het dak, wordt aangezogen, waardoor een eventuele rietbrand niet echt uitbreekt maar het riet slechts gaat smeulen of zelfs dooft.
Voor nog meer brandveiligheid, kan het schroefdak worden bevestigd op een brandwerende dak panelen met een bewezen brandweerstand.
In het bouwbesluit wordt bepaald dat een dak niet brandgevaarlijk mag zijn wanneer het pand is gelegen binnen 15 meter van de perceelgrens.
Er zijn op dit moment 3 manieren om aan deze eis te voldoen:
- het bouwen volgens gelijkwaardigheid
- het installeren van een goedgekeurde sprinklerinstallatie.
- het toepassen van een goedgekeurde brandvertragende coating
Een rieten dak voorzien van 1 van bovenstaande oplossingen voldoet aan deze eis. Geen enkele gemeente in Nederland kan voor een dergelijk rieten dak op technische gronden de bouwvergunning weigeren
Brandvertragende coating:
In de praktijk blijkt dat een additionele behandeling met een brandvertrager weinig toevoegt aan de brandveiligheid van het schroefdak.De brandveiligheid van het moderne rieten dak kan voor meer dan 95% worden toegeschreven aan het schroefdak en voor minder dan 5% aan een additionele behandeling met een brandvertragende coating.
Een spectaculaire uitslaande brand met vliegvuurgevaar naar de omgeving is bij een schroefdak vrijwel uitgesloten en niet groter dan bij een huis met een pannen dak.
uitzondering:
Een nieuw pand, te bouwen binnen 15 meter van de perceelgrens mag overeenkomstig NEN 6063 geen brandbaar dak hebben.
De bouwer moet dit aan kunnen tonen.
In de Nederlandse norm NEN 6063 wordt een beproevingsmethode omschreven voor de bepaling van het brandgevaarlijk zijn van daken (de zogenaamde vliegvuurproef). Het "gewone" rieten dak met een open of gesloten constructie komt niet door deze proef.
Een rietdak behandeld met een brandvertrager komt wel door deze proef en is dus een "onbrandbare" dakbedekking in de zin der wet.
Onderhoud van rieten dak:
50 jaar geleden werd er bijna geen onderhoud gepleegd aan rieten daken op het gebied van alg en mos bestrijding. Alg en mos op een rieten dak schenen geen nadelige effecten te veroorzaken m.b.t. de levensduur van het dak (tussen 35 en 65 jaar voor een "normaal" pand). Dit lijkt de laatste jaren te veranderen. Het blijkt nu zo te zijn dat met name algontwikkeling, zeker wanneer algen een gesloten laag vormen, wel een zeer negatieve invloed op de levensduur van het dak heeft.Dit heeft een aantal oorzaken:
- Er worden meer panden gedekt in een boomrijke omgeving.
- De daken zijn minder specifiek voor een rieten dakbedekking ontworpen (vlakker en grotere overstekken met als gevolg: minder natuurlijke trek over het dak).
- De samenstelling van de lucht is anders (meer stikstof, minder zwavel, de lucht is schoner, vooral algen profiteren hiervan).
- De groei omstandigheden van het riet zijn gewijzigd.
- Het in toenemende mate aanvullend isoleren van rietdaken (het dauwpunt schuift naar binnen).
- Het schroefdak droogt langzamer dan het traditionele dak.
Bouwkundig detailleren voor tekenaar en ontwerper:
dd: 30-10-2012
